مدروکسی پروژسترون چیست و چه کاربردی دارد؟ همه چیز درباره این داروی هورمونی

مدروکسی پروژسترون (یا مدروکسی پروژسترون استات) از گروه داروهای پروژستوژن محسوب می‌شود. این دسته دارویی عملکردی مشابه هورمون طبیعی پروژسترون دارد که در بدن تولید می‌شود، اما اثرات آن قوی‌تر است.

بیشتر بخوانید:

چیکار کنم فوری پریود بشم؟ + [۹ روش مطمئن]

علائم بارداری : آیا من باردار هستم؟ بررسی نشانه‌های اولیه و راه‌های تشخیص

✅ کاربردهای مدروکسی پروژسترون

از این دارو برای درمان مشکلات هورمونی مانند خونریزی‌های شدید قاعدگی، آندومتریوز، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و علائم دوران یائسگی استفاده می‌شود. در برخی موارد، برای کاهش گرگرفتگی ناشی از درمان سرطان پروستات نیز تجویز می‌گردد.

✅ دسترسی به دارو

مدروکسی پروژسترون فقط با نسخه پزشک در داروخانه‌ها موجود است.

✅ انواع مختلف مدروکسی پروژسترون

این دارو به‌صورت تزریقی نیز برای پیشگیری از بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در ترکیب با هورمون استروژن به‌عنوان درمان جایگزینی هورمونی (HRT) برای علائم یائسگی تجویز می‌شود.

فرم‌های با دوز بالاتر (۱۰۰، ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم) برای درمان برخی از انواع خاص سرطان‌ها کاربرد دارد.

✅ نکات کلیدی درباره مصرف

• اثر دارو بلافاصله آغاز می‌شود، اما برای مشاهده تأثیر کامل ممکن است ۲ تا ۳ ماه زمان لازم باشد.

• مدت زمان مصرف به نوع مشکل بستگی دارد و معمولاً در دوره‌های کوتاه ۲ تا ۳ ماهه استفاده می‌شود.

• عوارض شایعی همچون سردرد، حالت تهوع و تغییر در نظم قاعدگی مشاهده می‌شود.

• این دارو نقش پیشگیری از بارداری ندارد؛ در زمان مصرف آن، استفاده از روش‌های جلوگیری مانند کاندوم ضروری است.

• در صورت بروز سرگیجه یا خستگی، تا زمان بهبود، از رانندگی یا کار با دستگاه‌های سنگین خودداری کنید.

✅ چه کسانی می‌توانند از مدروکسی پروژسترون استفاده کنند؟

اغلب بزرگسالان و دخترانی که قاعدگی آن‌ها آغاز شده، می‌توانند از این دارو بهره‌مند شوند.

✅ چه افرادی نباید از مدروکسی پروژسترون استفاده کنند؟

در برخی شرایط، مصرف این دارو مناسب نیست. پیش از شروع درمان، اگر هر یک از موارد زیر را دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید:

• سابقه حساسیت به این دارو یا داروهای مشابه

• بارداری یا قصد بارداری یا شیردهی

• ابتلا به پورفیری (یک بیماری نادر خونی)

• سابقه سرطان سینه یا سایر سرطان‌های حساس به هورمون‌ها

• مشکلات کبدی

• سابقه لخته خون در پا یا ریه

• داشتن تومور مغزی (مننژیوم)

• فشار خون بالا

• بیماری‌های قلبی مانند آنژین یا سکته قلبی

• سابقه مشکلات روانی

• میگرن

• دیابت

• صرع

• کم‌شنوایی ناشی از اتواسکلروز

• آسم

• سنگ کیسه صفرا

• ابتلا به لوپوس

✅ روش و زمان مصرف دارو

همواره باید مدروکسی پروژسترون را طبق تجویز پزشک مصرف کرد.

✅ دوزهای رایج

این دارو به صورت قرص‌های ۲.۵، ۵ و ۱۰ میلی‌گرمی عرضه می‌شود که معمولاً برای مشکلاتی مانند قاعدگی، آندومتریوز، علائم یائسگی و گرگرفتگی ناشی از درمان سرطان پروستات تجویز می‌شوند. دوزهای ۱۰۰، ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم نیز برای درمان سرطان‌های خاص کاربرد دارند.

✅ برای خونریزی شدید قاعدگی

دوز معمول بین ۲.۵ تا ۱۰ میلی‌گرم روزانه، به‌مدت ۵ تا ۱۰ روز در هر چرخه قاعدگی است. معمولاً از روز ۱۶ تا ۲۱ قاعدگی شروع می‌شود و به‌مدت ۲ یا ۳ دوره تکرار می‌شود.

✅ برای آندومتریوز

دوز رایج ۱۰ میلی‌گرم، سه نوبت در روز است که از روز اول پریود شروع شده و به مدت ۳ ماه ادامه می‌یابد.

✅ برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

در صورت عدم قاعدگی یا نظم نداشتن آن، دوز ۱۰ میلی‌گرم روزانه به مدت ۱۴ روز در هر ۱ تا ۳ ماه توصیه می‌شود.

✅ برای گرگرفتگی در درمان سرطان پروستات

دوز معمول، روزانه ۲۰ میلی‌گرم (دو قرص ۱۰ میلی‌گرمی) است.

✅ برای درمان علائم یائسگی (در کنار استروژن)

مدروکسی پروژسترون به‌عنوان بخشی از درمان جایگزینی هورمون (HRT) تجویز می‌شود و طبق برنامه‌ای مشخص در هر چرخه ۲۸ روزه مصرف می‌شود. پزشک با توجه به شرایط شما، دوز مناسب را تعیین خواهد کرد.

✅ برای درمان سرطان

در دوزهای بالا، نوع و میزان مصرف بسته به نوع سرطان متفاوت است. پزشک متخصص دقیقاً مشخص می‌کند که چه میزان دارو و در چه مدت باید مصرف شود.

✅ نحوه مصرف قرص مدروکسی پروژسترون

برای مصرف این دارو، کافی است آن را با مقدار کمی آب ببلعید.
مصرف دارو می‌تواند همراه با غذا یا بدون آن انجام شود.
اگر روزانه یک نوبت از این قرص استفاده می‌کنید، زمان خاصی برای مصرف آن وجود ندارد، اما بهتر است هر روز در یک ساعت مشخص این کار را انجام دهید.
در صورتی که روزانه سه بار باید دارو را مصرف کنید، توصیه می‌شود فاصله زمانی مناسبی میان دوزهای مصرفی در طول روز رعایت کنید.

✅ اگر یک نوبت مصرف را فراموش کردید

در صورت فراموشی مصرف یک دوز، ممکن است دچار خونریزی‌های خفیف واژینال یا لکه‌بینی شوید.
در چنین شرایطی، به محض یادآوری، قرص فراموش‌شده را مصرف کنید، مگر اینکه زمان دوز بعدی بسیار نزدیک باشد. در این صورت از مصرف دوز فراموش‌شده صرف‌نظر کرده و تنها دوز بعدی را طبق روال استفاده کنید.
از مصرف هم‌زمان دو دوز برای جبران نوبت فراموش‌شده جداً پرهیز کنید.
در صورتی که فراموشی مصرف دارو برایتان تکرار می‌شود، می‌توانید با تنظیم زنگ هشدار یا استفاده از یادآورها کمک بگیرید. همچنین، داروساز می‌تواند راهکارهای مفیدی در این زمینه ارائه دهد.

✅ مدت زمان مصرف دارو

در درمان مشکلاتی نظیر قاعدگی نامنظم یا اندومتریوز، معمولاً دارو برای دوره‌ای کوتاه، مانند ۲ یا ۳ ماه تجویز می‌شود. در صورت بازگشت علائم، ممکن است نیاز به دوره درمانی جدید باشد که با تشخیص پزشک انجام می‌شود.
برای درمان گرگرفتگی ناشی از هورمون‌درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات، درمان معمولاً به مدت ۱۰ هفته آغاز می‌شود و پس از آن، پزشک تصمیم خواهد گرفت که ادامه درمان ضروری است یا خیر.

✅ در صورت مصرف بیش از حد

مصرف بیش از مقدار تجویز شده ممکن است بروز عوارض جانبی شایع را افزایش دهد و توصیه می‌شود در چنین مواردی با پزشک مشورت شود.

✅ عوارض جانبی احتمالی دارو

مانند هر داروی دیگری، مدروکسی پروژسترون نیز می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد، هرچند بسیاری از افراد هیچ‌گونه مشکلی را تجربه نمی‌کنند.

✅ عوارض شایع (در بیش از ۱ نفر از هر ۱۰۰ نفر)

• سردرد

• حالت تهوع

• خونریزی‌های نامنظم یا لکه‌بینی

• افزایش وزن

• حساسیت یا درد در ناحیه سینه

• بی‌قراری یا احساس افسردگی

• اختلال در خواب

• گرگرفتگی

• سرگیجه

• خستگی

• خارش پوستی

• آکنه

• ریزش مو

• تغییر در ترشحات واژن

در صورتی که این عوارض ادامه‌دار بود یا شدت یافت، توصیه می‌شود با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

✅ عوارض جدی (نادر، کمتر از ۱ در ۱۰۰۰ نفر)

عوارض جدی نادرند، اما در صورت مشاهده علائم غیرعادی، پیگیری پزشکی ضروری است.

✅ سایر عوارض

این فهرست، تمامی عوارض احتمالی دارو را شامل نمی‌شود. برای اطلاعات کامل‌تر، بروشور داخل جعبه دارو را مطالعه کنید.

✅ مصرف در بارداری، شیردهی و باروری

🔹 بارداری و مدروکسی پروژسترون
استفاده از این دارو در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، چرا که ممکن است بر روند طبیعی تغییرات هورمونی تأثیر بگذارد.
اگر در زمان مصرف دارو متوجه بارداری شدید، بلافاصله مصرف را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
دوزهای پایین‌تر این دارو (۲.۵، ۵ یا ۱۰ میلی‌گرم) در هفته‌های ابتدایی بارداری، معمولاً خطر جدی برای جنین ندارند.

🔹 شیردهی و مدروکسی پروژسترون
مصرف دارو در دوران شیردهی، با دوزهای معمول، معمولاً بی‌خطر است. مقدار کمی از دارو ممکن است وارد شیر مادر شود، اما به احتمال زیاد برای نوزاد مشکلی ایجاد نمی‌کند.
در صورت نیاز به مصرف دوزهای بالا، به‌ویژه در شرایط خاص مانند درمان سرطان، مشورت با پزشک الزامی است.
اگر نوزاد شما تغذیه مناسبی ندارد یا نشانه‌ای نگران‌کننده مشاهده کردید، با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید.

🔹 اثر بر باروری
مدروکسی پروژسترون ممکن است به‌صورت موقت، توانایی باردار شدن را کاهش دهد. اما پس از قطع دارو، باروری معمولاً به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
چنانچه قصد بارداری دارید، پیش از ادامه مصرف دارو با پزشک مشورت نمایید.

✅ در صورت وجود شرایط زیر، پزشک را مطلع کنید:

• در حال تلاش برای باردار شدن

• باردار بودن

• در دوران شیردهی بودن

✅ مصرف هم‌زمان با سایر داروها و مکمل‌ها

🔹 تداخل دارویی
برخی داروها می‌توانند اثربخشی مدروکسی پروژسترون را کاهش دهند یا عوارض آن را تشدید کنند. در صورت مصرف هر یک از موارد زیر، پزشک خود را پیش از شروع درمان مطلع سازید:

• ریفامپین (نوعی آنتی‌بیوتیک)

• داروهای درمان HIV یا هپاتیت C

• داروهای ضدصرع مانند کاربامازپین، فنی‌توئین، فنوباربیتال یا پریمیدون

• وارفارین (ضد انعقاد خون)

🔹 مکمل‌ها و داروهای گیاهی

از مصرف هم‌زمان مدروکسی پروژسترون با علف چای (St John’s Wort) که در درمان افسردگی به کار می‌رود، خودداری کنید، زیرا می‌تواند اثر دارو را تغییر دهد.
اطلاعات کافی درباره بی‌خطر بودن دیگر مکمل‌ها و داروهای گیاهی با این دارو وجود ندارد، چرا که این محصولات معمولاً به‌طور کامل از نظر تداخل با سایر داروها بررسی نمی‌شوند.

✅ نکته مهم درباره ایمنی دارویی

اگر داروی دیگری—از جمله داروهای گیاهی، ویتامین‌ها یا مکمل‌ها—مصرف می‌کنید، حتماً این موضوع را با پزشک یا داروساز خود در میان بگذارید.

✅ سوالات متداول درباره قرص مدروکسی پروژسترون

۱. چند روز بعد از مصرف قرص مدروکسی پروژسترون پریود می‌شویم؟

پاسخ: معمولاً بین ۳ تا ۷ روز پس از اتمام دوره مصرف قرص مدروکسی پروژسترون، پریود آغاز می‌شود. البته این زمان می‌تواند بسته به بدن فرد و دوز دارو متفاوت باشد.

۲. آیا می‌توان قرص مدروکسی پروژسترون را شبی دوتا مصرف کرد؟

پاسخ: مصرف شبی دوتا از قرص مدروکسی پروژسترون فقط با تجویز پزشک امکان‌پذیر است. دوز بالاتر از معمول ممکن است باعث عوارض جانبی شود، بنابراین هرگز خودسرانه دوز را افزایش ندهید.

۳. قرص مدروکسی پروژسترون برای چه مواردی کاربرد دارد؟

پاسخ: این دارو برای درمان بی‌نظمی‌های قاعدگی، قطع پریود، خونریزی شدید رحمی، تنبلی تخمدان، و گاهی برای تنظیم هورمون‌ها در روند بارداری استفاده می‌شود.

۴. نحوه مصرف قرص مدروکسی پروژسترون برای پریود شدن چگونه است؟

پاسخ: معمولاً این قرص به مدت ۵ تا ۱۰ روز، روزی یک عدد تجویز می‌شود. پس از اتمام دوره مصرف، بدن طی چند روز به صورت طبیعی پریود می‌شود.

۵. طریقه مصرف قرص مدروکسی پروژسترون برای تنبلی تخمدان چیست؟

پاسخ: پزشکان معمولاً برای درمان تنبلی تخمدان، این قرص را به مدت مشخصی (مثلاً از روز ۱۶ تا ۲۵ سیکل قاعدگی) تجویز می‌کنند تا تخمک‌گذاری تنظیم شود.

۶. چه کسانی با قرص مدروکسی پروژسترون باردار شده‌اند؟

پاسخ: بسیاری از خانم‌ها با مصرف مدروکسی پروژسترون و پس از تنظیم چرخه قاعدگی، توانسته‌اند باردار شوند؛ البته این موضوع بسته به شرایط بدنی و علت ناباروری متفاوت است و نیاز به پیگیری پزشکی دارد.

منبع : nhs